Phát triển năng lực số là một khái niệm quan trọng trong kỷ nguyên chuyển đổi số hiện nay. Nó thể hiện khả năng sử dụng công nghệ và các công cụ số để giải quyết các vấn đề và thực hiện các nhiệm vụ trong công việc.
Với sự phát triển không ngừng của công nghệ thông tin và truyền thông, các doanh nghiệp hiện nay đang phải đối mặt với nhiều thách thức và cơ hội mới. Để cạnh tranh và phát triển, các doanh nghiệp cần có nhân viên có năng lực số cao để hiểu và sử dụng công nghệ một cách hiệu quả.
1. Năng lực số là gì?
Năng lực số là khả năng sử dụng công nghệ số và các công cụ số để tiếp thu, quản lý, xử lý, phân tích thông tin một cách hiệu quả và sáng tạo. Nó là một kỹ năng quan trọng trong kỷ nguyên số, đặc biệt là trong các ngành nghề liên quan đến công nghệ và thông tin.
Các doanh nghiệp và tổ chức hiện nay, đang chú trọng phát triển năng lực số cho nhân viên của mình để nâng cao năng suất và hiệu quả làm việc. Các khóa đào tạo và huấn luyện về năng lực số cũng được tổ chức để giúp nhân viên nâng cao kỹ năng và khả năng sử dụng công nghệ số.
Theo UNESCO, năng lực số là khả năng tiếp thu, quản lý, hiểu và kết hợp thông tin một cách sáng tạo thông qua công nghệ số để giảm thiểu sức lao động của con người. Nói tóm lại, năng lực số là khả năng sử dụng máy tính, năng lực áp dụng công nghệ thông tin.
Các nước và tổ chức quốc tế cũng đang chú trọng đến việc phát triển năng lực số cho người dân để nâng cao sức cạnh tranh quốc gia và sự phát triển bền vững. Vì vậy, việc học tập và nâng cao năng lực số đang trở thành một yêu cầu cần thiết trong xã hội hiện đại.
2. Tại sao phải phát triển năng lực số?
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã đem lại nhiều thay đổi lớn về cách vận hành và phát triển của các doanh nghiệp trên toàn cầu. Nó đánh dấu sự xuất hiện của nhiều công nghệ mới, bao gồm trí tuệ nhân tạo, blockchain, big data, internet vạn vật (IoT), và nhiều hơn nữa. Các công nghệ này đang được sử dụng rộng rãi để cải thiện hiệu quả sản xuất, tăng cường khả năng quản lý và giám sát hoạt động của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, đồng thời nó cũng đe dọa đến thị trường lao động, khi sức lao động của con người dần bị thay thế bằng máy móc và trí tuệ nhân tạo. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thất nghiệp và thiếu hụt nhân lực trên một số lĩnh vực. Vì vậy, việc đào tạo nhân lực với năng lực số trở thành một vấn đề quan trọng và cấp bách đối với các quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Thế hệ trẻ – Gen Z là những người được sinh ra trong một thế giới tiến bộ, bao quanh bởi công nghệ, là thế hệ có cơ hội mang những trải nghiệm liên quan đến công nghệ vào việc phát triển sự nghiệp, áp dụng những kiến thức, chuyên môn năng lực số vào quá trình làm việc tại doanh nghiệp.
3. Phát triển năng lực số để gia tăng hiệu quả trong doanh nghiệp
Có bốn yếu tố quyết định sự thành bại của một doanh nghiệp: con người, quy trình, cơ cấu tổ chức và công nghệ. Một trong 4 yếu tố thay đổi sẽ dẫn đến sự thay đổi của các yếu tố còn lại. Trước ảnh hưởng sâu sắc của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, con người và công nghệ tác động lẫn nhau.
Thứ nhất, công nghệ đang tác động ngược lại lên con người bằng cách thay thế một số công việc truyền thống bằng tự động hóa hoặc trí tuệ nhân tạo, dẫn đến một số vấn đề liên quan đến thị trường lao động và nhu cầu đào tạo lại nhân lực để phù hợp với xu hướng phát triển công nghệ mới.
Công nghệ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường năng suất và hiệu quả làm việc của nhân viên. Công nghệ giúp nhân viên thực hiện công việc một cách nhanh chóng và chính xác hơn, đồng thời giúp họ tiết kiệm thời gian và tối ưu hóa quá trình làm việc. Ví dụ như việc sử dụng các phần mềm quản lý dự án, các công cụ trợ giúp việc quản lý thời gian, hoặc các công nghệ nhận diện giọng nói và viết tắt giúp tăng tốc độ nhập liệu, giảm thiểu sai sót.
Thứ hai, những thông số như gắn kết nhân viên, khả năng phát triển, mức độ hài lòng trong công việc từng là nỗi băn khoăn của những người làm công tác nhân sự. Với sự phát triển năng lực số trong doanh nghiệp, những dạng cơ sở dữ liệu như vậy đã được số hóa.
Thứ ba, dự báo sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo. Một trong những thành công của việc nghiên cứu về năng lực số là sự ra đời của trí tuệ nhân tạo. Khi kiểm soát ổn định những công nghệ số, con người đã ứng dụng để tạo ra một sản phẩm siêu việt- trí tuệ nhân tạo. Trí thông minh nhân tạo được sử dụng trong quá trình quản trị nguồn nhân lực để thay thế công tác nhân sự như tuyển dụng, đánh giá, phát triển nhân viên năng lực nhân viên.
4. Nguồn nhân lực số tại các doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay như thế nào?
Việc khan hiếm nguồn nhân lực số có tay nghề cao đang là một trong những thách thức lớn nhất đối với các doanh nghiệp ở Việt Nam trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp cần có các chính sách đào tạo và phát triển năng lực số cho nhân viên hiện tại, cũng như thu hút và tuyển dụng những nhân viên có năng lực số cao. Ngoài ra, chính phủ và các tổ chức liên quan cần đưa ra các chính sách và hỗ trợ để đào tạo nguồn nhân lực số có tay nghề cao, giúp các doanh nghiệp có nguồn nhân lực đủ để thích nghi và phát triển trong cách mạng công nghiệp 4.0.
Cụ thể, thực trạng của vấn đề quản trị nguồn nhân lực số trong các doanh nghiệp là:
Về việc hoạch định nguồn nhân lực không chỉ là việc tìm kiếm người lao động với kỹ năng phù hợp, mà còn là việc đảm bảo nguồn nhân lực sẵn sàng thích nghi với sự thay đổi và phát triển của công nghệ trong tương lai. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra nhanh chóng và tác động mạnh mẽ đến các doanh nghiệp. Hoạch định nguồn nhân lực trong dài hạn sẽ giúp các doanh nghiệp đáp ứng được các yêu cầu và thách thức mới của thị trường. Đồng thời, nó cũng giúp các doanh nghiệp tạo ra một môi trường làm việc thuận lợi cho sự phát triển và nâng cao năng lực số của người lao động.
Về phân tích công việc, các doanh nghiệp đều có bản mô tả cụ thể từng vị trí công việc, trách nhiệm, nhiệm vụ của từng người đối với vị trí công việc đó. Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) có thể hỗ trợ cho phân tích công việc bằng cách giúp tự động hóa quá trình đánh giá năng lực của nhân viên, từ đó cung cấp cho doanh nghiệp thông tin chính xác và đầy đủ để đưa ra quyết định về phát triển năng lực cho nhân viên.
Bằng cách sử dụng công nghệ AI, doanh nghiệp cũng có thể phân tích dữ liệu để tìm ra những xu hướng và thông tin quan trọng về hoạt động kinh doanh của mình, từ đó có thể cải thiện quy trình làm việc và tăng cường hiệu quả công việc của nhân viên.
Về tuyển dụng nhân sự: Việc sử dụng công nghệ và dữ liệu để tuyển dụng nhân sự đã trở thành xu hướng hiện nay. Ngoài việc sử dụng các công cụ để đánh giá năng lực và tính cách của ứng viên, các doanh nghiệp cũng có thể sử dụng các nền tảng tuyển dụng trực tuyến để thu hút ứng viên tiềm năng. Các nền tảng này cung cấp thông tin về doanh nghiệp và các vị trí công việc, cho phép ứng viên nộp hồ sơ trực tuyến và tham gia trực tiếp vào quá trình tuyển dụng thông qua các bài kiểm tra trực tuyến, phỏng vấn video, hoặc các công cụ khác để đánh giá năng lực của ứng viên.
Qua đó, doanh nghiệp có thể tiết kiệm thời gian và chi phí tuyển dụng, đồng thời tìm được ứng viên phù hợp nhất với vị trí công việc.
Về đánh giá hiệu quả công việc: Các doanh nghiệp thường sử dụng thang điểm để đánh giá nhân viên, tuy nhiên, phương pháp này thường mang tính chủ quan, cảm tính. Không chỉ vậy, có ít cấp trên chịu chấp nhận việc để cấp dưới đánh giá mình. Điều này khiến các nhà quản lý không chịu học hỏi, không chịu sửa sai, vô hình trung kéo hiệu quả của tập thể đi xuống.
Để đào tạo và phát triển năng lực số, cần có phương pháp đánh giá phù hợp thông qua công cụ cho phép doanh nghiệp quản lý dữ liệu ứng viên, kết hợp với giải pháp truyền thống là phỏng vấn và phản hồi để biết được nguyên nhân, thái độ của nhân viên đối với công việc, doanh nghiệp. Qua đó, cải thiện thái độ làm việc, nâng cao năng lực và chất lượng làm việc của nhân viên.
Về đào tạo, bồi dưỡng: đào tạo và bồi dưỡng nhân lực là một trong những vấn đề cần được quan tâm đặc biệt để giúp doanh nghiệp đào tạo được nhân lực phù hợp với sự phát triển của công nghệ. Tuy nhiên, việc đầu tư cho đào tạo và bồi dưỡng nhân lực không chỉ phụ thuộc vào cấp cao trong tổ chức mà cần phải là một phần trong chiến lược phát triển tổng thể của doanh nghiệp.
Các chuyên viên kỹ thuật và lao động phổ thông cũng cần được đào tạo để có thể nắm bắt và ứng dụng các công nghệ mới. Việc đưa ra các chương trình đào tạo linh hoạt, đa dạng và phù hợp với từng đối tượng nhân viên sẽ giúp tăng hiệu quả của công tác đào tạo. Đồng thời, việc đánh giá kết quả đào tạo cũng cần được thực hiện để đảm bảo rằng nhân viên đã được đào tạo đáp ứng được yêu cầu của công việc.
5. Giải pháp để giải quyết vấn đề phát triển năng lực số
Một là, doanh nghiệp cần nghiên cứu về năng lực số và phát triển năng lực số cho bộ máy nhân sự nhằm đảm bảo sự linh hoạt, nhạy bén với công nghệ số.
Hai là, tập trung vào tuyển chọn, bồi dưỡng nhân tài. Nhân tài ngoài sở hữu năng lực chuyên môn, còn phải có khả năng giao tiếp, hội nhập. Khả năng hội nhập là nhân tố quyết định trong một thế giới ngày càng mở rộng và đánh giá cao việc trao đổi, chuyển giao công nghệ như hiện nay.
Ba là, phát triển năng lực số cho nội bộ. Đề cao công tác nâng cao năng lực số cho nhân viên. Doanh nghiệp cần nâng cao công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực số nội bộ. Đây là yếu tố trọng tâm để nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư cho những nhân tài được có cơ hội tiếp xúc, lĩnh hội kiến thức trong lĩnh vực công nghệ thông qua việc cử đi công tác trong và ngoài nước.
Bốn là, giữ chân nhân tài. Nghiên cứu, đào tạo, phát triển năng lực số cho người lao động là chưa đủ, làm sao để “giữ người” cũng cần được quan tâm. Doanh nghiệp cần xây dựng cơ chế đãi ngộ hợp lý đối với những cá nhân có thành tích xuất sắc, cống hiến hết mình.
Năm là, ứng dụng tự động hóa vào quy trình phát triển nguồn nhân lực số. Doanh nghiệp cần tận dụng lợi thế của thời đại để tinh giản công tác vận hành, giúp quy trình quản lý vừa đơn giản, vừa đạt hiệu quả cao, giám sát nhân viên sát sao và có những quyết định hợp lý về nhân sự.
Năng lực số không chỉ đơn giản là khả năng sử dụng các công nghệ mới, mà còn bao gồm khả năng phân tích và giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo, kỹ năng giao tiếp, khả năng học hỏi và thích nghi với sự thay đổi.
Do đó, các doanh nghiệp cần phát triển chương trình đào tạo và huấn luyện nhân viên để cải thiện năng lực số của họ. Điều này sẽ giúp nhân viên có khả năng thích nghi và phát triển trong công việc của họ và cũng đóng góp vào sự thành công và phát triển của tổ chức.
Xem thêm: Vấn đề mà Doanh nghiệp thường gặp trong quá trình đánh giá năng lực
